Bu gün qlobal səviyyədə vacib məsələlərdən biri atmosferdə olan karbon emissiyasının azaldılmasıdır ki, bu istiqamətdə görülən ən effektiv tədbirlərdən biri meşələrin artırılmasıdır. Respublika ərazisində bu sahədə aparılan aktiv fəaliyyətlər və digər məsələlər haqqında Oxu.Az-ın suallarını Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin (ETSN) Meşələrin İnkişafı Xidmətinin rəisi Cabbar Qəribov cavablandırıb.
- Planetin xilası üçün qlobal iqlim dəyişmələrinin yaratdığı təsirlərin, xüsusən karbon tullantılarının azaldılması ilə bağlı beynəlxalq çağırışlar gündəmdədir. Buna uyğun olaraq Azərbaycanda ETSN tərəfindən mütəmadi olaraq ağacəkmə aksiyaları keçirilir. Əsasən, hansı ağaclara üstünlük verilir?
- Yaşıllıqlar öz növ tərkiblərinə görə bu və ya digər dərəcədə karbon tullantılarını udaraq zərərsizləşdirir. Enliyarpaqlı meşələrdə karbon emissiyasını daha aktiv formada azaldan palıd, fıstıq, at şabalıdı, vələs, ağcaqayın və s. cinslərdir. Ağaclar yarpaqladığı dövrdən etibarən artıq karbon emissiyasını udmağa başlayır. Təbii ki, bu fəaliyyətdə körpə, xırda ağaclar daha az, yaşlı ağaclar isə daha aktiv olur. Körpə ağac bir il ərzində orta hesabla 5,9 kq, 10 yaşına çatdıqda isə 22 kq-a qədər karbon uda bilir. Ağacların karbon emissiyasının udulmasında daha məhsuldar dövrü 40-60-80 yaş aralığında baş verir.
Ümumilikdə, ölkəmizdə meşələr qarışıq tiplidir və onların əsas cins tərkibini fıstıq, vələs, palıd ağacları təşkil edir. Təxminən il ərzində bir hektar (ha) sahədə 1 750 kq karbon qazı udulur. Müvafiq olaraq 2 000 kq oksigen atmosferə ötürülür. Şam meşəsi isə bir ha sahədə 1 275 kq karbon emissiyası udur və müvafiq olaraq atmosferə bir ton oksigen ötürür. Bizim meşələrdə cins tərkibinə görə ağacların 31 faizi fıstıq, 23 faizi palıd, 26 faizi isə vələs ağacları, qalanı isə qovaq, göyrüş, cökə, söyüd, qoz, yalanqoz, qızılağac və sairdir. Onların da hamısı karbon emissiyasının udulmasında əlverişli ağaclar hesab edilir.
Meşələrin İnkişafı Xidməti olaraq hər il əkin mövsümündə meşəbərpa tədbirləri həyata keçiririk. Ağac əkini zamanı hər bir ağacın yerli iqlimə uyğunluğuna, coğrafi şəraitə nə dərəcədə adaptasiya olacağına diqqət edirik. Şəraitdən asılı olaraq ağacların növləri seçilərkən onların emissiya gücü də öyrənilir və atmosferdə olan karbon qazını daha çox udma bacarığı olan ağac növlərinə üstünlük verilir. Respublikamızın meşə fondu, əsasən, enliyarpaqlı ağaclardan ibarətdir. Bizim cəmi 0,2 faiz iynəyarpaqlı meşələrimiz var.